Ο Λιονέλ Μέσι και η Αϊτάνα Μπονματί είναι οι νικητές της Χρυσής Μπάλας για το 2023 και το Kingsport.gr παρουσιάζει την ιστορία και τα στατιστικά του κορυφαίου ατομικού ποδοσφαιρικού βραβείου
Ο Λιονέλ Μέσι και η Αϊτάνα Μπονματί είναι οι νικητές της Χρυσής Μπάλας για το 2023 και το Kingsport.gr παρουσιάζει την ιστορία του συγκεκριμένου βραβείου.
Ο Αργεντινός αστέρας κατακτά για 8η φορά στην καριέρα του τη Χρυσή Μπάλα και βρίσκεται στην κορυφή της σχετικής λίστας, με τον Κριστιάνο Ρονάλντο να ακολουθεί με 5.Ενώ η Ισπανίδα μέσος γίνεται η δεύτερη Ισπανίδα που την κατακτά.
Ξεκίνημα
Το 1956, ο γάλλος δημοσιογράφος Γκαμπριέλ Ανό, συντάκτης της εφημερίδας «Equipe» και του περιοδικού «France Football», εμπνευστής του Κυπέλλου Πρωταθλητριών λίγο νωρίτερα, καθιερώνει ένα βραβείο για τον ποδοσφαιριστή που έχει πετύχει κάτι σημαντικό με την ομάδα του. Ήθελε δηλαδή, πέρα από την καλύτερη ομάδα στην Ευρώπη, να αναδεικνύεται και ο καλύτερος ποδοσφαιριστής. Λόγω του κύρους του περιοδικού, θεωρείται το πιο «αξιόπιστο» βραβείο συγκριτικά με άλλα που απονέμουν διάφοροι άλλοι ανεπίσημοι φορείς.
Διαδικασία
Προς το τέλος κάθε χρόνου, το «France Football» καταρτίζει έναν κατάλογο με τους 50 καλύτερους ποδοσφαιριστές για εκείνο το έτος. Στη συνέχεια, δημοσιογράφοι οι οποίοι συνεργάζονται με αυτό το περιοδικό, ψηφίζουν επιλέγοντας 5 ποδοσφαιριστές και βαθμολογώντας τους από το 1 έως το 5. Έτσι, προκύπτει η τελική βαθμολογία και ο νικητής.
Το τρόπαιο
Το τρόπαιο της Χρυσής Μπάλας είναι κατασκευασμένο από ορείχαλκο και “βαφτίζεται” μέσα σε υγρό χρυσό. Έχει ύψος 33 εκατοστά και πλάτος και βάθος 23 εκατοστά. Η βάση της είναι μια πλίνθος από σιδηροπυρίτη.
Μόνο ευρωπαίοι
Το βραβείο αυτό αφορούσε ευρωπαίους ποδοσφαιριστές. Με την ίδια λογική που στο Κύπελλο Πρωταθλητριών συμμετείχαν μόνο χώρες της «γηραιάς ηπείρου». Έτσι, πολλοί σημαντικοί μη ευρωπαίοι ποδοσφαιριστές, όπως ο Πελέ και ο Ντιέγκο Μαραντόνα δεν έλαβαν ποτέ αυτή τη διάκριση. Ωστόσο, το 1957 έλαβε το βραβείο ο Αργεντινός Αλφρέδο Ντι Στέφανο, ο οποίος όμως ήταν πολιτογραφημένος Ισπανός.
Μποσμάν και αλλαγή
Το 1995, με την απόφαση της υπόθεσης Μποσμάν, τα σύνορα ανοίγουν και ο ποδοσφαιρικός χάρτης αλλάζει. Επόμενο ήταν να υπάρξει αλλαγή και στην Χρυσή Μπάλα. Από εκείνη τη χρονιά, δεν είναι απαραίτητο ο παίκτης που θα την κατακτήσει να είναι ευρωπαίος. Μπορεί να προέρχεται από οποιαδήποτε χώρα, αρκεί να αγωνίζεται σε σύλλογο της Ευρώπης. Τότε κιόλας, ο Λιβεριανός Τζωρτζ Γουεά, ποδοσφαιριστής της Μίλαν, κατέκτησε το βραβείο. Μέχρι και σήμερα παραμένει ο μοναδικός αφρικανός ποδοσφαιριστής που κατακτά τη Χρυσή Μπάλα.
Η συγχώνευση με τη FIFA
Από το 1991, η παγκόσμια ομοσπονδία του ποδοσφαίρου απένειμε ένα βραβείο στον καλύτερο ποδοσφαιριστή του κόσμου, ανεξαρτήτως εθνικότητας ή πρωταθλήματος, και ονομαζόταν «Παίκτης της χρονιάς της ΦΙΦΑ». Με αυτή τη διάκριση τιμήθηκαν αρκετοί ποδοσφαιριστές που δεν έλαβαν Χρυσή Μπάλα. Για την ΦΙΦΑ δεν ψήφιζαν δημοσιογράφοι, αλλά προπονητές. Οι ομοσπονδιακοί κάθε χώρας-μέλους της για εκείνη τη χρονιά.
Το 2009 ο «Παίκτης της χρονιάς της ΦΙΦΑ» και η «Χρυσή Μπάλα» συγχωνεύτηκαν σε ένα ενιαίο βραβείο με όνομα «Χρυσή Μπάλα ΦΙΦΑ» (FIFA Ballon D’ Or), και απονέμεται στον καλύτερο ποδοσφαιριστή παγκοσμίως. Στην ψηφοφορία συμμετέχουν δημοσιογράφοι, συνεργάτες του France Football, όπως μέχρι τότε, αλλά και οι προπονητές και αρχηγοί όλων των εθνικών ομάδων που είναι μέλη της ΦΙΦΑ. Από το 2016, τα δύο βραβεία διαχωρίστηκαν και επανήλθαν οι τρόποι ψηφοφορίας που ίσχυαν πριν το 2009.
Λάμψη και προβολή
Όπως είναι φυσικό, η απονομή ενός τέτοιου βραβείου αποτελεί θέμα συζήτησης μεταξύ ποδοσφαιρόφιλων και τυγχάνει μεγάλης προβολής από τον Τύπο. Επιπλέον, η απονομή διεξάγεται σε μια φαντασμαγορική τελετή με σπουδαίους καλεσμένους, η οποία μεταδίδεται τηλεοπτικά σε πάρα πολλές χώρες. Και δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά λόγω και των χορηγών που υπάρχουν.
Ανάλογες λαμπρές τελετές γίνονταν κάθε χρόνο στην βράβευση του Παίκτη της χρονιάς, αλλά μόνο τα τελευταία χρόνια στην απονομή της Χρυσής Μπάλας. Συνήθως, το βραβείο απονέμετο στον νικητή στο γήπεδο, λίγο πριν την έναρξη κάποιου αγώνα. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, απέκτησε την αίγλη που δεν είχε παλαιότερα.
Οι νικητές
Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι νικητές κάθε χρονιάς της Χρυσής Μπάλας, από το 1956 έως και σήμερα. Ταυτόχρονα, παρουσιάζονται οι νικητές του βραβείου «Παίκτης της χρονιάς FIFA», καθώς και οι τριάδες της διάκρισης «Χρυσή Μπάλα FIFA», από το 2010 και μετά, όταν και ενώθηκαν οι δύο βραβεία. Από το 2016, τα βραβεία διαχωρίστηκαν και πάλι.
| 1956: Στάνλεϊ Μάθιους (Αγγλία) Μπλάκπουλ |
| 1957: Αλφρέδο Ντι Στέφανο (Ισπανία / Αργεντινή) Ρεάλ Μαδρίτης |
| 1958: Ραϊμόν Κοπά (Γαλλία) Ρεάλ Μαδρίτης |
| 1959: Αλφρέδο Ντι Στέφανο (Ισπανία / Αργεντινή) Ρεάλ Μαδρίτης |
| 1960: Λουίς Σουάρεθ (Ισπανία) Μπαρτσελόνα |
| 1961: Ομάρ Σίβορι (Ιταλία / Αργεντινή) Γιουβέντους |
| 1962: Γιόζεβ Μάζοπουστ (Τσεχοσλοβακία) Ντούκλα Πράγας |
| 1963: Λεβ Γιασίν (ΕΣΣΔ) Ντινάμο Μόσχας |
| 1964: Ντένις Λόου (Σκωτία) Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ |
| 1965: Εουζέμπιο (Πορτογαλία) Μπενφίκα |
| 1966: Μπόμπι Τσάρλτον (Αγγλία) Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ |
| 1967: Φλοριάν Άλμπερτ (Ουγγαρία) Φερεντσβάρος |
| 1968: Τζορτζ Μπεστ (Β. Ιρλανδία) Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ |
| 1969: Τζάνι Ριβέρα (Ιταλία) Μίλαν |
| 1970: Γκερντ Μίλερ (Δ. Γερμανία) Μπάγερν |
| 1971: Γιόχαν Κρόιφ (Ολλανδία) Άγιαξ |
| 1972: Φραντς Μπέκενμπαουερ (Δ. Γερμανία) Μπάγερν |
| 1973: Γιόχαν Κρόιφ (Ολλανδία) Άγιαξ / Μπαρτσελόνα |
| 1974: Γιόχαν Κρόιφ (Ολλανδία) Μπαρτσελόνα |
| 1975: Όλεγκ Μπλαχίν (ΕΣΣΔ) Ντινάμο Κιέβου |
| 1976: Φραντς Μπέκενμπαουερ (Δ. Γερμανία) Μπάγερν |
| 1977: Άλαν Σίμονσεν (Δανία) Μπορούσια Μένχενγκλαντμπαχ |
| 1978: Κέβιν Κίγκαν (Αγγλία) Αμβούργο |
| 1979: Κέβιν Κίγκαν (Αγγλία) Αμβούργο |
| 1980: Καρλ Χάιντς Ρουμενίγκε (Δ. Γερμανία) Μπάγερν |
| 1981: Καρλ Χάιντς Ρουμενίγκε (Δ. Γερμανία) Μπάγερν |
| 1982: Πάολο Ρόσι (Ιταλία) Γιουβέντους |
| 1983: Μισέλ Πλατινί (Γαλλία) Γιουβέντους |
| 1984: Μισέλ Πλατινί (Γαλλία) Γιουβέντους |
| 1985: Μισέλ Πλατινί (Γαλλία) Γιουβέντους |
| 1986: Ιγκόρ Μπελάνοβ (ΕΣΣΔ) Ντινάμο Κιέβου |
| 1987: Ρουντ Γκούλιτ (Ολλανδία) Αϊντχόφεν / Μίλαν |
| 1988: Μάρκο φαν Μπάστεν (Ολλανδία) Μίλαν |
| 1989: Μάρκο φαν Μπάστεν (Ολλανδία) Μίλαν |
| 1990: Λόταρ Ματέους (Γερμανία) Ίντερ |
| 1991: Ζαν-Πιέρ Παπέν (Γαλλία) Μαρσέιγ |
| 1992: Μάρκο φαν Μπάστεν (Ολλανδία) Μίλαν |
| 1993: Ρομπέρτο Μπάτζο (Ιταλία) Γιουβέντους |
| 1994: Χρίστο Στόιτσκοφ (Βουλγαρία) Μπαρτσελόνα |
| 1995: Τζορτζ Γουεά (Λιβερία) Παρί Σεν-Ζερμέν / Μίλαν |
| 1996: Ματίας Ζάμερ (Γερμανία) Μπορούσια Ντόρτμουντ |
| 1997: Ρονάλντο (Βραζιλία) Μπαρτσελόνα / Ίντερ |
| 1998: Ζινεντίν Ζιντάν (Γαλλία) Γιουβέντους |
| 1999: Ριβάλντο (Βραζιλία) Μπαρτσελόνα |
| 2000: Λουίς Φίγκο (Πορτογαλία) Μπαρτσελόνα / Ρεάλ Μαδρίτης |
| 2001: Μάικλ Όουεν (Αγγλία) Λίβερπουλ |
| 2002: Ρονάλντο (Βραζιλία) Ρεάλ Μαδρίτης |
| 2003: Πάβελ Νέντβεντ (Τσεχία) Γιουβέντους |
| 2004: Αντρέι Σεβτσένκο (Ουκρανία) Μίλαν |
| 2005: Ροναλντίνιο (Βραζιλία) Μπαρτσελόνα |
| 2006: Φάμπιο Καναβάρο (Ιταλία) Γιουβέντους / Ρεάλ Μαδρίτης |
| 2007: Κακά (Βραζιλία) Μίλαν |
| 2008: Κριστιάνο Ρονάλντο (Πορτογαλία) Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ |
| 2009: Λιονέλ Μέσι (Αργεντινή) Μπαρτσελόνα |
| 2010: Λιονέλ Μέσι (Αργεντινή) Μπαρτσελόνα |
| 2011: Λιονέλ Μέσι (Αργεντινή) Μπαρτσελόνα |
| 2012: Λιονέλ Μέσι (Αργεντινή) Μπαρτσελόνα |
| 2013: Κριστιάνο Ρονάλντο (Πορτογαλία) Ρεάλ Μαδρίτης |
| 2014: Κριστιάνο Ρονάλντο (Πορτογαλία) Ρεάλ Μαδρίτης |
| 2015: Λιονέλ Μέσι (Αργεντινή) Μπαρτσελόνα |
| 2016: Κριστιάνο Ρονάλντο (Πορτογαλία) Ρεάλ Μαδρίτης |
| 2017: Κριστιάνο Ρονάλντο (Πορτογαλία) Ρεάλ Μαδρίτης |
| 2018: Λούκα Μόντριτς (Κροατία) Ρεάλ Μαδρίτης |
| 2019: Λιονέλ Μέσι (Αργεντινή) Μπαρτσελόνα |
| 2020: Δεν δόθηκε λόγω κορωνοϊού |
| 2021: Λιονέλ Μέσι (Αργεντινή) Μπαρτσελόνα |
| 2022: Καρίμ Μπενζεμά (Γαλλία) Ρεάλ Μαδρίτης |
| 2023: Λιονέλ Μέσι (Αργεντινή) Παρί Σεν Ζερμέν/Ίντερ Μαϊάμι |
Τι λένε οι αριθμοί
Το συγκεκριμένο βραβείο μετράει 67 χρόνια ζωής και μέσα σε αυτά έχουν καταφέρει να το κατακτήσουν 45 παίχτες εκ των οποίων 39 ευρωπαίοι, 5 λατινοαμερικάνοι και 1 αφρικανός.
Από τους 45 που κατέκτησαν τη Χρυσή Μπάλα, οι 10 το κατέκτησαν περισσότερες από μία φορές, πιο συγκεκριμένα είναι οι:
Λιονέλ Μέσι: 8 (2009, 2010, 2011, 2012, 2015, 2019, 2021, 2023)
Κριστιάνο Ρονάλντο: 5 (2008, 2013, 2014, 2016, 2017)
Γιόχαν Κρόιφ: 3 (1971, 1973, 1974)
Μισέλ Πλατινί: 3 (1983, 1984, 1985)
Μάρκο Φαν Μπάστεν: 3 (1988, 1989, 1992)
Από δύο φορές οι: Αλφρέδο Ντι Στέφανο (1957, 1959), Φραντς Μπέκενμπαουερ (1972, 1976), Κέβιν Κίγκαν (1978, 1979), Καρλ Χάιντς Ρουμενίγκε (1980, 1981) και Ρονάλντο (1997, 2002).
Οι 6 μη ευρωπαίοι παίχτες που έχουν τιμηθεί με το συγκεκριμένο βραβείο είναι οι εξής:
Γουεά (1995, Λιβερία), Ρονάλντο (1997, 2002, Βραζιλία), Ριβάλντο (1999, Βραζιλία), Ροναλντίνιο (2005, Βραζιλία), Κακά (2007, Βραζιλία) και Μέσι (2009, 2010, 2011, 2012, 2015, 2019, 2021 Αργεντινή).
Μοναδικός τερματοφύλακας που έχει καταφέρει να κερδίσει το βραβείο είναι ο Λέβ Γιασίν το 1963.
Επίσης, ακόμη τρεις τερματοφύλακες έχουν βρεθεί στην τελική τριάδα. Είναι οι Όλιβερ Καν (2001, 2002), Τζιανλουίτζι Μπουφόν (2006) και Μανουέλ Νόιερ (2014).
Τις περισσότερες παρουσίες στην τελική τριάδα, χρονιάς, τις κατέχει ο Λιονέλ Μέσι ο οποίος βρίσκεται ανελλιπώς από το 2007, συμπληρώνοντας έτσι τις 15. Ακολουθεί ο Κριστιάνο Ρονάλντο με 8 παρουσίες, ο Μισέλ Πλατινί με 5, οι Ρεϊμόν Κοπά, Λουίς Σουάρεθ, Φραντς Μπεκενμπάουερ, Γιόχαν Κρόιφ, Γκερντ Μίλερ και Ρονάλντο με 4 παρουσίες.
Επίσης, οι 45 νικητές αντιπροσωπεύουν 20 χώρες την Ευρώπη να υπερτερεί με 17 (Γερμανία, Ολλανδία, Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Πορτογαλία, πρώην Σοβιετική Ένωση, Ισπανία, πρώην Τσεχοσλοβακία, Τσεχία, Βουλγαρία, Δανία, Ουκρανία, Ουγγαρία, Βόρεια Ιρλανδία, Σκωτία, Κροατία), 2 η Νότια Αμερική (Βραζιλία και Αργεντινή) και 1 η Αφρική (Λιβερία). Γερμανία και Ιταλία έχουν τους περισσότερους νικητές, από 5 η καθεμία (Μίλερ, Μπεκενμπάουερ, Ρουμενίγκε, Ματέους και Ζάμμερ η Γερμανία) και (Σίβορι, Ριβέρα, Ρόσι, Μπάτζιο και Καναβάρο η Ιταλία).
Γερμανία και Ολλανδία βρίσκονται στην πρώτη θέση των χωρών με τα περισσότερα βραβεία, με 7 κατακτήσεις η καθεμία. Η Γερμανία έχει 7 βραβεία από 5 παίκτες (Μπεκενμπάουερ, Γκερντ Μίλερ, Ρουμενίγκε, Ματέους, Ζάμμερ), ενώ η Ολλανδία μόνο με 3 ποδοσφαιριστές, (Κρόιφ, Γκούλιτ, Φαν Μπάστεν). Ακολουθεί η Γαλλία με 7 βραβεία από 5 παίκτες (Κοπά, Παπέν, Ζιντάν, Μπενζεμά και τρεις φορές ο Πλατινί).
Ο Μέσι είχε κερδίσει το βραβείο το 2009, το 2010, το 2011, το 2012 το 2015, το 2019, το 2021 και το 2023 ενώ άλλες πέντε φορές ήταν δεύτερος (2008, 2013, 2014, 2016, 2017) και μία τρίτος (2007). Με την κατάκτηση του 2021, έφερε την Μπαρτσελόνα στην κορυφή των κατακτήσεων με 12, πάνω από τις 11 της Ρεάλ, καθώς πέρα από τις δικές του έξι πρωτιές, είχαν πάρει το βραβείο αυτό και οι Λουίς Σουάρεθ (1960), Γιόχαν Κρόιφ (1974), Χρίστο Στόιτσκοφ (1993), Ρονάλντο (1977), Ριβάλντο (1999) και Ροναλντίνιο (2005).
Στατιστικά
O Λιονέλ Μέσι κατέχει από το 2009 το ρεκόρ του υψηλότερου ποσοστού στις ψήφους.
Ο Ρονάλντο είναι ο μικρότερος σε ηλικία παίκτης που έχει τιμηθεί με τη Χρυσή Μπάλα το 1997, όταν κέρδισε το πρώτο από τα δυο βραβεία της καριέρας του, ήταν 21 ετών και 3 μηνών.
Η Μίλαν και η Μπαρτσελόνα είναι οι μοναδικές ομάδες που έχουν καταλάβει και τις τρεις πρώτες θέσεις σε μια χρονιά. Οι Ιταλοί το έχουν πετύχει δυο φορές και μάλιστα συνεχόμενες, το1988 με τους Φαν Μπάστεν, Γκούλιτ και Ράικαρντ και το 1989 με τους Φαν Μπάστεν, Μπαρέζι και Ράικαρντ, ενώ οι Καταλανοί το πέτυχαν το 2010 με τους Μέσι, Τσάβι και Ινιέστα.
Η “Μασία” έγινε το 2010 η πρώτη ποδοσφαιρική ακαδημία στον κόσμο με τους τρεις τελικούς υποψήφιους μιας χρονιάς να προέρχονται από τα τμήματά της (Μέσι, Τσάβι & Ινιέστα). Πέρα από αυτό, η ακαδημία της Μπαρτσελόνα έχει κερδίσει 4 συνεχόμενα βραβεία (Μέσι, 2009-2012).
Το μεγαλύτερο σερί σε επίπεδο εθνικού πρωταθλήματος είναι αυτό της γερμανικής Μπουντεσλίγκα με 6 συνεχόμενες πρωτιές. Από το 1976 μέχρι και το 1981, όλοι οι νικητές αγωνίζονταν σε γερμανικούς συλλόγους.
Το 2004, την τέταρτη θέση στην ψηφοφορία είχε κατακτήσει ο Θοδωρής Ζαγοράκης, μοναδικός έλληνας που καταλαμβάνει τόσο υψηλή θέση.
Παίκτες που κατέκτησαν τη Χρυσή Μπάλα, και στη συνέχεια πέρασαν από την Ελλάδα, είναι ο Ουκρανός (Σοβιετικός τότε) Όλεγκ Μπλαχίν (1975) ο οποίος στη συνέχεια εργάστηκε ως προπονητής σε Ολυμπιακό, ΠΑΟΚ, Ιωνικό και ΑΕΚ, καθώς και ο Βραζιλιάνος Ριβάλτο (1999) ο οποίος αγωνίστηκε με τα χρώματα του Ολυμπιακού και της ΑΕΚ.
Χρυσή Μπάλα στις γυναίκες
Από το 2018, το βραβείο της Χρυσής Μπάλας απονέμεται και σε γυναίκες ποδοσφαιρίστριες. Την αρχή έκανε το 2018 η Νορβηγίδα Άντα Χέγκερμπεργκ, το 2019 την κατέκτησε η Αμερικανίδα Μέγκαν Ραπίνο, το 2021 και το 2022 η Ισπανίδα Αλεξία Πουτέγιας και το 2023 η Αϊτάνα Μπονματί (το 2020 δεν απονεμήθηκε).
| 2018: Άντα Χέγκερμπεργκ (Νορβηγία) Λιόν |
| 2019: Μέγκαν Ράπινο (ΗΠΑ) Ρέιγκν |
| 2020: Δεν δόθηκε λόγω κορωνοϊού |
| 2021: Αλεξία Πουτέγιας (Ισπανία) Μπαρτσελόνα |
| 2022: Αλεξία Πουτέγιας (Ισπανία) Μπαρτσελόνα |
| 2023: Αϊτάνα Μπονματί (Ισπανία) Μπαρτσελόνα |